بلاک چین
تریدینگ
صرافی
ان اف تی
ایردراپ
استخراج
فاندامنتال
امنیت
متاورس
بیت‌کوین به عنوان اولین و بزرگ‌ترین ارز دیجیتال دنیا شناخته میشود، اما محدودیت‌هایی مثل سرعت پایین تراکنش‌ها، کارمزد بالا و مقیاس‌پذیری محدود باعث شده که استفاده گسترده از آن در پرداخت‌های روزمره با چالش روبه‌رو شود.
راهکار لایه دوم (Layer 2) با هدف رفع همین مشکلات طراحی شده و به کاربران این امکان را می‌دهد که بدون تغییر در پروتکل اصلی بیت‌کوین، تراکنش‌های سریع‌تر، ارزان‌تر و حتی قراردادهای هوشمند را تجربه کنند.
لایه دوم بیت‌کوین چیست و چه کاربردی دارد؟
لایه دوم بیت‌کوین به مجموعه‌ای از فناوری‌ها و پروتکل‌ها گفته میشود که بر بستر شبکه اصلی بیت‌کوین ایجاد می‌شوند اما تراکنش‌ها را مستقیماً در بلاکچین اصلی ثبت نمی‌کنند. این راهکارها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که پردازش و تأیید بخش زیادی از تراکنش‌ها را در خارج از زنجیره اصلی انجام دهند و تنها نتیجه نهایی یا داده‌های ضروری را به بلاکچین بیت‌کوین منتقل کنند.
هدف اصلی این لایه‌ها، افزایش مقیاس‌پذیری، کاهش ازدحام شبکه و پایین آوردن هزینه تراکنش‌هاست. در واقع می‌توان لایه دوم را به عنوان یک زیرساخت مکمل در نظر گرفت که در کنار شبکه اصلی فعالیت می‌کند؛ به طوری که بیت‌کوین همچنان امنیت و غیرمتمرکز بودن خود را حفظ می‌کند، اما محدودیت‌های آن در زمینه سرعت و هزینه به حداقل می‌رسد.
به بیان دیگر، لایه دوم همانند یک بزرگراه موازی است که ترافیک سنگین شبکه را جذب می‌کند، امکان جابه‌جایی سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر را فراهم می‌آورد و در نهایت تعادل و پایداری بیشتری به کل اکوسیستم بیت‌کوین می‌بخشد.
کاربردهای لایه دوم
-
افزایش سرعت پردازش تراکنش‌ها
-
کاهش کارمزدها و صرفه‌جویی برای پرداخت‌های خرد
-
فراهم‌کردن امکان اجرای قراردادهای هوشمند روی بیت‌کوین
-
توسعه اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (DApps) و پروژه‌های DeFi بر بستر بیت‌کوین
تفاوت لایه یک و لایه دو بیت‌کوین
| ویژگی | لایه یک (Layer 1) بیت‌کوین | لایه دو (Layer 2) بیت‌کوین |
|---|---|---|
| ماهیت | بلاکچین اصلی بیت‌کوین | پروتکل‌ها و شبکه‌های مکمل روی بیت‌کوین |
| محل پردازش تراکنش‌ها | مستقیماً روی زنجیره اصلی | خارج از زنجیره اصلی، فقط نتیجه به لایه یک منتقل میشود |
| سرعت پردازش | محدود (حدود ۷ تراکنش در ثانیه) | بسیار بالا (هزاران تراکنش در ثانیه) |
| کارمزد تراکنش‌ها | نسبتاً بالا به‌خصوص در زمان ازدحام | پایین و مقرون‌به‌صرفه |
| امنیت | بالاترین سطح امنیت چون همه تراکنش‌ها روی زنجیره اصلی ثبت می‌شوند | امنیت وابسته به طراحی پروتکل، ولی در نهایت به لایه یک متکی است |
| مقیاس‌پذیری | محدود به ظرفیت زنجیره | مقیاس‌پذیری بالا و قابل توسعه |
| پیچیدگی برای کاربر | ساده‌تر، مستقیم با بیت‌کوین | پیچیده‌تر، نیاز به کیف‌پول یا ابزارهای خاص |
بهترین پروژه‌های لایه دوم بیت‌کوین
لایه دوم بیت‌کوین به سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از داغ‌ترین موضوعات دنیای بلاکچین است. در ادامه با مهمترین پروژه‌های لایه دوم آشنا می‌شویم.
شبکه لایتنینگ (Lightning Network)
شبکه لایتنینگ شناخته‌شده‌ترین راهکار لایه دوم بیت‌کوین به شمار می‌رود. این شبکه امکان پردازش میلیون‌ها تراکنش با کارمزدی بسیار ناچیز را فراهم می‌کند و در بسیاری از کیف‌پول‌ها و صرافی‌های معتبر ادغام شده است. با این حال، مدیریت کانال‌های پرداخت و نیاز به نقدینگی همچنان از چالش‌های جدی آن محسوب میشود.
استکس (Stacks)
یکی دیگر از پروژه‌های برجسته است که اجرای قراردادهای هوشمند روی بیت‌کوین را ممکن ساخته. با استفاده از الگوریتم Proof of Transfer (PoX)، این شبکه توانسته پلی میان بیت‌کوین و دنیای DeFi و NFT ایجاد کند.
زنجیره مرلین (Merlin Chain)
پروژه‌ای نوظهور که تمرکز خود را بر مقیاس‌پذیری و تعامل‌پذیری قرار داده است. این شبکه بیشتر برای اپلیکیشن‌های Web3 و برنامه‌های غیرمتمرکز کاربرد دارد و هدف آن اتصال اکوسیستم بیت‌کوین به سایر بلاکچین‌هاست.
ریف (RIF)
بر بستر فناوری RSK (Rootstock) توسعه یافته و خدمات مالی غیرمتمرکز از جمله پرداخت، وام‌دهی، ذخیره‌سازی داده و هویت دیجیتال را ارائه می‌دهد. RSK یک زنجیره جانبی سازگار با ماشین مجازی اتریوم است که امنیت خود را از استخراج بیت‌کوین می‌گیرد و با توکن اختصاصی RBTC امکان اجرای قراردادهای هوشمند را فراهم می‌کند. این پلتفرم تلاش می‌کند تا بیت‌کوین را وارد عرصه خدمات گسترده دیفای کند.
مطلب پیشنهادی: ماشین مجازی اتریوم (EVM) چیست؟ نحوه کار ماشین مجازی اتریوم
Dovi
شبکه‌ای که تمرکز ویژه‌ای بر امنیت و تعامل میان‌زنجیره‌ای دارد. این پروژه هنوز در مرحله توسعه قرار دارد اما پشتیبانی آن از قراردادهای هوشمند پیچیده باعث شده توجه زیادی به آینده آن جلب شود.
CKB Public Chain
یکی از زنجیره‌های عمومی مرتبط با بیت‌کوین است که امکان اجرای قراردادهای هوشمند و ساخت توکن‌های جدید را فراهم می‌کند. این شبکه به‌ویژه برای توسعه‌دهندگانی که قصد ساخت برنامه‌های غیرمتمرکز دارند، گزینه‌ای جذاب محسوب میشود.
شبکه لیکوئید (Liquid Network)
به‌عنوان یک زنجیره جانبی یا سایدچین بیشتر توسط صرافی‌ها و مؤسسات مالی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شبکه امکان انجام تراکنش‌های سریع‌تر و محرمانه‌تر را فراهم کرده و برای انتقال دارایی‌های دیجیتال در مقیاس بزرگ به‌کار می‌رود.
Statechains
یک روش نوآورانه که به کاربران اجازه می‌دهد مالکیت ارز بیت‌کوین را بدون ثبت مستقیم هر تراکنش در بلاکچین منتقل کنند. این کار باعث کاهش فشار روی شبکه اصلی و انجام سریع‌تر تراکنش‌ها میشود.
پروژه‌های دیگر مرتبط
در کنار این پروژه‌ها، ایده‌هایی مانند Drivechains و فناوری‌های در حال توسعه‌ای چون BitVM و Rollups نیز چشم‌انداز جدیدی برای قراردادهای هوشمند و مقیاس‌پذیری در اکوسیستم بیت‌کوین ترسیم کرده‌اند.
مزایا و معایب لایه دوم بیت‌کوین
مزایا
-
سرعت بالا: تراکنش‌ها در کسری از ثانیه نهایی می‌شوند.
-
کارمزد پایین: انتقال دارایی با هزینه بسیار کمتر از شبکه اصلی.
-
افزایش مقیاس‌پذیری: توان پردازش هزاران تراکنش در ثانیه.
-
امکان نوآوری: قراردادهای هوشمند، NFT و DeFi روی بیت‌کوین.
معایب
-
پیچیدگی فنی: نیاز به آموزش و ابزارهای مخصوص برای استفاده.
-
ریسک امنیتی: برخی از لایه دوم‌ها هنوز کاملاً تست نشده‌اند.
-
نیاز به نقدینگی: برخی شبکه‌ها برای عملکرد بهتر به تأمین سرمایه کافی نیاز دارند.
معروف‌ترین ارزهای لایه دوم بیت‌کوین
برخلاف برخی پروژه‌های لایه دوم مثل لایتنینگ یا Statechains که توکن اختصاصی ندارند، تعدادی از شبکه‌های مهم لایه دوم بیت‌کوین دارای ارز اختصاصی هستن که در صرافی‌ها لیست شده و مورد معامله قرار می‌گیرند. مهمترین آنها عبارت‌اند از:
بیت‌کوینِ روت‌استاک (RBTC)
دارایی معادل ۱:۱ با BTC روی زنجیره جانبی Rootstock، سازگار با EVM برای اجرای dApp.
نقش توکن: RBTC «کارمزد» شبکه Rootstock است و برای تعامل با اپ‌ها استفاده میشود.
مرلین چین (MERL)
لایه‌دوم متمرکز بر مقیاس‌پذیری و اتصال بیت‌کوین به اپ‌های وب۳ و دیفای.
نقش توکن: MERL برای مشوق‌های اکوسیستم و رأی‌دهی، حاکمیتی استفاده میشود.
استکس (STX)
لایه‌دومی که قراردادهای هوشمند و NFT را با تکیه بر امنیت بیت‌کوین ممکن می‌کند.
نقش توکن: STX برای کارمزد شبکه، امنیت و حاکمیت به‌کار می‌رود.
بیت‌لایر (BTR)
محیطی سازگار با EVM برای ساخت و اجرای سریع اپ‌ها بر پایه بیت‌کوین.
نقش توکن: BTR برای استیکینگ، حاکمیت و هماهنگی مشوق‌ها به‌کار می‌رود.
بی۲ نتورک (B2)
لایه‌دوم با تمرکز بر دیفای و پل‌های میان‌زنجیره‌ای در اکوسیستم بیت‌کوین.
نقش توکن: B2 برای حاکمیت شبکه و استفاده از خدمات داخلی مصرف میشود.
مینت‌لایر (ML)
لایه سایدچینی برای توکنیزه‌کردن دارایی‌ها و ساخت صرافی و ابزارهای دیفای نزدیک به بیت‌کوین.
نقش توکن: ML برای کارمزد تراکنش‌ها، استیک و رأی‌گیری استفاده میشود.
آینده لایه دوم بیت‌کوین
با توجه به رشد سریع میم‌کوین‌ها، DeFi و پذیرش پرداخت‌های بیت‌کوینی، به نظر می‌رسد پروژه‌های لایه دوم نقش مهمی در آینده این شبکه ایفا کنند.
-
پرداخت‌های روزمره: لایتنینگ می‌تواند بیت‌کوین را برای خریدهای روزانه قابل استفاده‌تر کند.
-
قراردادهای هوشمند: استکس و پروژه‌های مشابه می‌توانند بیت‌کوین را وارد دنیای NFT و DeFi کنند.
-
مؤسسات مالی: لیکوئید و Statechains برای انتقال‌های بزرگ و امن مناسب‌اند.
جمع‌بندی
لایه دوم بیت‌کوین پاسخی به بزرگ‌ترین محدودیت‌های این شبکه است. پروژه‌هایی مانند Lightning Network، Stacks، Liquid و RIF مسیر را برای پذیرش گسترده‌تر بیت‌کوین هموار کرده‌اند. با این حال، کاربران باید ریسک‌های امنیتی و پیچیدگی‌های فنی این شبکه‌ها را نیز در نظر بگیرند.
